Sử dụng đông trùng hạ thảo trong y học cổ truyền

Ngày đăng: 13/06/2025

3 Lượt xem

0 Đánh giá

Đông trùng hạ thảo từ lâu đã trở thành “thần dược” trong y học cổ truyền Trung Hoa, được sử dụng để bồi bổ thận, phổi, tăng cường khí huyết và kháng viêm. Với thành phần dược tính phong phú bao gồm cordycepin, adenosine, polysaccharides và các acid amin thiết yếu, nó hỗ trợ hệ miễn dịch, tăng năng lượng và cải thiện chức năng hô hấp, thận, gan và sinh lý.

Bài viết này sẽ lần lượt điểm qua lịch sử và cơ sở lý luận trong y học cổ truyền, phân tích thành phần – cơ chế tác động, minh họa công thức phối ngũ, hướng dẫn cách bào chế – sử dụng, đồng thời đưa ra lưu ý quan trọng và giải đáp 6 câu hỏi thường gặp, tạo cảm giác như đang trò chuyện với chuyên gia.

Lịch sử và vai trò trong y học cổ truyền

Nguồn gốc và ghi chép đầu tiên

Đông trùng hạ thảo (Ophiocordyceps sinensis) được ghi chép trong Bản thảo cương mục (Compendium of Materia Medica) năm 1694, là vị thuốc quý chỉ dành cho Hoàng tộc. Trong y học Tây Tạng, từ thế kỷ XV, nấm này đã được dùng làm “dược liệu trường sinh” theo sách của lương y thảo sư .

Lý luận ngũ tạng và khí huyết

Theo Tạng Pháp, đông trùng hạ thảo có vị ngọt, ấm, vào hai kinh Phế – Thận, giúp bổ phế ích thận, ôn bổ nguyên dương, kiện não an thần và thông ứ khí huyết. Khi phế khí hư dẫn đến ho khan, khí thận hư gây mỏi gối, ù tai, đông trùng hạ thảo được phối hợp để khắc phục.

Thành phần dược tính khoa học

Cordycepin

Hoạt chất độc nhất, có tác dụng kháng viêm, kháng khuẩn, ức chế tế bào ung thư, bảo vệ DNA và tăng tổng hợp ATP

Adenosine

Giãn mạch, tăng lưu thông máu, cải thiện chức năng tim mạch và não bộ, hỗ trợ giảm mệt mỏi

Polysaccharides

Kích thích miễn dịch qua tăng hoạt tính đại thực bào, tế bào NK, giảm stress oxy hóa và chống viêm mạn tính

Acid amin, vitamin và khoáng chất

17 acid amin thiết yếu cùng vitamin B, E, khoáng chất (sắt, kẽm, magie) giúp phục hồi cơ thể, tăng cường chức năng gan thận

Công dụng trong y học cổ truyền

Bổ thận khí – bổ phế âm

Phối hợp với đông dược như nhân sâm, thục địa, bạch truật để kiện phế ích thận, trị ho hen, thở gấp, mỏi lưng
Giải phế hư: Dùng đơn độc hoặc phối ngũ với tang bạch bì, tiền hồ để trị ho khan, đàm ít

Nâng cao thể lực, chống mệt mỏi

So sánh: Năm 1993, các vận động viên Trung Quốc lập kỷ lục thế giới do bổ sung đông trùng hạ thảo trong chế độ tập luyện
TCM: Kết hợp với sâm tố nữ, nhục thung dung để tăng cường sinh lực nam, nâng cao ham muốn

Hỗ trợ điều trị bệnh mạn tính

Bệnh thận mạn, tiểu đường: Phối hợp với hoài sơn, ích trí nhân giúp hạ đường huyết, bảo vệ cầu thận
Suy giảm miễn dịch: Kết hợp bạch truật, sài hồ hỗ trợ sau hóa xạ trị, tăng bạch cầu

Cách bào chế và sử dụng

Trà đông trùng hạ thảo

Ngâm 1–2 g Đông trùng hạ thảo khô với nước 80 °C, hãm 10–15 phút, uống 1–2 lần/ngày. Vị ngọt bùi, dễ dùng

Sắc thuốc cổ truyền

Đơn thuốc mẫu: Đông trùng hạ thảo 2 g, thục địa 12 g, bạch truật 10 g, tang bạch bì 8 g.
Phương pháp: Sắc kỹ 2 nước, uống nóng trong 3–5 ngày liên tục

Ngâm mật ong

Ngâm 10 g nấm với 500 ml mật ong nguyên chất 30 độ C, dùng 1 muỗng cà phê mỗi sáng, tốt cho người đang hồi sức, gầy yếu

Viên nang, bột chiết xuất

Tiện lợi cho người bận rộn, đảm bảo liều lượng cordycepin chuẩn theo nhà sản xuất

Lưu ý và tương tác

Liều lượng: Người lớn 1–2 g/ngày, trẻ em 0.5–1 g/ngày, không lạm dụng quá 3 g/ngàyTương tác thuốc: Thận trọng với thuốc chống đông, hạ đường huyết; tham vấn thầy thuốc nếu dùng đồng thời
Chống chỉ định: Phụ nữ mang thai 3 tháng đầu, sốt cao, cơ địa nhiệt.
Phân biệt thật – giả: Quan sát vân 3 khía, lõi chữ V, mùi nấm, thử đốt, soi kính

FQA – Câu hỏi thường gặp

Đông trùng hạ thảo có dùng được cho người cao tuổi?
– Rất thích hợp để bồi bổ thận, phổi, giảm mỏi gối, khó thở.
Tác dụng thấy sau bao lâu?
– Trung bình 2–4 tuần, tùy cơ địa và liều lượng.
Có thể dùng song song với nhân sâm?
– Có, phối hợp nhân sâm giúp tăng công hiệu kiện tỳ bổ khí.
Dùng đông trùng hạ thảo khô hay tươi tốt hơn?
– Khô tiện bảo quản, tươi dược tính nhỉnh hơn nhưng bảo quản khó.
Người bị ung thư có dùng được không?
– Hỗ trợ tăng miễn dịch, dùng sau điều trị hóa xạ, cần theo dõi bác sĩ.
Làm sao chọn mua chất lượng?
– Chọn sản phẩm có phiếu kiểm nghiệm, nguồn gốc rõ ràng, tem chống giả.